Is Zelenski een Latino?

Hoe de EU de CELAC landen wil dringen Oekraïne te steunen

1. Op 17 en 18 juli 2023 wordt er een top gehouden tussen de Europese Unie (EU) en de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische Staten (CELAC). Het doel is om de banden tussen de twee organisaties aan te halen. Het zal ook een gelegenheid zijn voor Europa om de op sterven na dode handelsakkoorden met Mercosur nieuw leven in te blazen [Euronews 2023c]. Tot slot – en dit is het belangrijkste – wordt gevreesd dat de EU de top met CELAC zal gebruiken om Latijns-Amerika ertoe aan te zetten betrokken te raken bij het conflict tussen Rusland en de NAVO in Oekraïne. Deze EU-actie zal worden ondersteund door een NGO-campagne voor “vrede en solidariteit”. 

2. De EU is Latijns-Amerika altijd blijven beschouwen als een derdewereldregio die haar moet gehoorzamen. Dit verklaart het gemak waarmee Josep Borrell, die de hoogste diplomatieke functie van de EU bekleedt, de koloniserende dynamiek van Europa verheerlijkt [El País CR 2022], of Europa vergelijkt met een “tuin” die dreigt te worden binnengevallen door de “jungle” die het omringt [El País 2022].

3. De oorlog in Oekraïne is de centrale as van het buitenlands beleid van de EU, en dus van haar agenda ten opzichte van Latijns-Amerika. Dit blijkt uit de uitspraak van Borrel dat “de Europese Unie betrekkingen met andere landen zal opbouwen op basis van hun houding ten opzichte van Rusland en China” [Censor.net 2023]. Dit standpunt werd ook verwoord door de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock, die de 59e Veiligheidsconferentie van München eraan herinnerde dat “neutraliteit geen optie is, omdat je daarmee aan de kant van de agressor komt te staan” [US Department of State 2023].

4. Belgische NGO’s en de sociaaldemocraten bereiden het terrein voor de EU en de NAVO al voor door “een campagne voor vrede” te leiden met de publicatie op 14 juni 2023 van een beleidsnota [Europa voor vrede en solidariteit 2023]. Hoewel de NGO’s in deze nota zich kritisch distantiëren van de NAVO, scharen ze zich op twee essentiële punten achter het imperialistische beleid:

a. de ontkenning van elke legitimiteit van de Russische interventie;

b. de ontkenning van herhaalde pogingen van de Russen om te onderhandelen over een vredesakkoord dat de neutraliteit van Oekraïne garandeert.

5. Wat de legitimiteit van de interventie in Oekraïne betreft, geven de NGO’s van het platform “Europa voor vrede en solidariteit” zonder voorbehoud het discours van de NAVO weer: “Rusland greep in om de opmars van de Atlantische alliantie tegen te gaan en Oekraïne te bezetten. In dat geval is de interventie inderdaad onrechtmatig en illegaal zijn”.

6. De verklaring die Rusland geeft is echter anders en is nooit ernstig geanalyseerd door NGO’s en de sociaaldemocraten, die sneller geneigd zijn om “het regime van Poetin” [PVDA 2023] aan de kaak te stellen dan te proberen de redenen voor de interventie van de Russische Federatie in Oekraïne te begrijpen.

7. Het is waar dat de Russen zich hebben geërgerd aan de uitbreiding van de NAVO, maar het is vooral de terugtrekking van de Verenigde Staten (en dus van de NAVO) uit ontwapeningsverdragen die Rusland echt zorgen baart. Poetin heeft zich hierover uitgesproken sinds de Veiligheidsconferentie van München in 2007. Het was dus niet dit punt dat de aanleiding vormde voor de lancering van de speciale operatie.

8. De echte reden die de Russen aanvoeren om hun interventie in Oekraïne te rechtvaardigen, is hun verantwoordelijkheid om de bevolking van Donbass te beschermen. Zij zijn het slachtoffer van talrijke misbruiken door Kiev, zoals de “Wet op de inheemse volkeren van Oekraïne” die op 1 juli 2021 werd aangenomen, die geïnspireerd is op de rassenwetten van de nazi’s en die de Oekraïense minderheden hun grondwettelijke rechten ontneemt. Sinds 2014 voert Kiev een oorlog tegen Russischtalige bevolkingsgroepen, die heeft geleid tot 14.000 doden, waaronder 3.404 burgers [VN 2022]. Deze oorlog is verhevigd met de ondertekening door Zelenski van het decreet van 24 maart 2021 waarmee de herovering van de Krim en het zuiden van Oekraïne werd gelanceerd. De militaire aanwezigheid in het zuiden van het land is zodanig versterkt dat Westerse inlichtingendiensten tekenen hebben opgemerkt van een op handen zijnde Oekraïens offensief in de Donbass [Baud 2022].

9. Rusland heeft daarom ingegrepen op basis van de “verantwoordelijkheid om te beschermen”, een principe dat in 2005 door de Verenigde Naties is aangenomen [VN 2023]. Dit principe berust op drie fundamentele pijlers

a. De verantwoordelijkheid van een staat om zijn eigen bevolking te beschermen – wat de Oekraïense staat niet heeft gedaan met betrekking tot de Russischtalige bevolking van Donbass.

b. De verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap om Oekraïne te helpen zijn interne problemen op te lossen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president François Hollande hebben allebei toegegeven dat ze nooit van plan waren om de akkoorden van Minsk toe te passen, die verondersteld werden om de bevolking van Donbass te beschermen [Reuters 2022, Kyiv Independent 2022].

c. Dit verklaart de erkenning door Rusland van de twee Donbass-republieken waarmee Rusland vriendschaps- en bijstandsverdragen heeft gesloten, die niet alleen de legitimiteit van de speciale operatie bezegelden, maar ook de wettigheid ervan.

10. De NGO ondertekenaars van het Europees Platform voor Vrede ontkennen niet alleen de legitimiteit van de Russische interventie. Ze weigeren ook om, samen met de NAVO, de herhaalde pogingen van Rusland te erkennen om het conflict diplomatiek op te lossen. Sinds het begin van de speciale operatie zijn de Russen betrokken geweest bij een aantal vredesonderhandelingen. Vladimir Poetin heeft onlangs het eerste door Oekraïne ondertekende vredesakkoord openbaar gemaakt [Boscnic 2023]. Oekraïne is echter geen enkele van zijn verplichtingen nagekomen en heeft er de voorkeur aan gegeven om door te gaan op de ingeslagen weg van oorlog. Hoewel de ondertekening van het vredesverdrag onlangs openbaar werd gemaakt, konden NGO’s deze onderhandelingen niet negeren omdat de pers er aandacht aan besteedde, evenals pogingen van NAVO-landen om de vrede te saboteren [Ucrainska Pravda 2022]. Westerse oorlogszucht werd ook bevestigd door de Israëlische premier Bennett [MR Online 7 februari 2023].

11. Er ontstaan dus twee discoursen over vrede. Het eerste, dat naar voren wordt gebracht door NGO’s en de Europese sociaaldemocraten, steunt het standpunt van de NAVO door te beweren dat deze oorlog illegitiem is omdat hij eenvoudigweg de uitdrukking is van een botsing tussen twee imperialistische machten, het Amerikaanse en het Russische. De weigering om de diplomatieke pogingen van zowel Rusland als de landen van het mondiale Zuiden te erkennen, betekent aansluiting bij de pax americana, die een staatsgreep in Rusland veronderstelt, gevolgd door de Balkanisering van de regio [Nieuw Oost-Europa 2022]. Deze pax americana zou niet alleen de verdwijning van de Russische Federatie betekenen, maar ook alle ontwikkelingen naar een multipolaire wereld in gevaar brengen waarvan de opbouw versneld is door de oorlog. Kortom, deze NGO’s handelen tegen de belangen van de Latijns-Amerikaanse landen waarmee ze beweren solidair te zijn.

12. Het tweede vredesstandpunt is dat van het Globale Zuiden. Het is logisch gebaseerd op een analyse van het Amerikaanse imperialisme. Het meest geslaagde voorstel over dit onderwerp is dat van China [FMA 2023], dat drie essentiële ideeën voor duurzame vrede bevat:

a. erkenning van de soevereiniteit van alle landen;

b. het loslaten van de Koude Oorlog mentaliteit, die gebaseerd is op het idee dat veiligheid wordt versterkt door het vergroten van militaire blokken – dit is een fundamenteel anti-NAVO verklaring;

c. de noodzaak om een einde te maken aan unilaterale sancties.

13. De Chinese analyse sluit aan bij de Latijns-Amerikaanse geschiedenis, die gekenmerkt wordt door meer dan vijfhonderd jaar kolonialisme en imperialisme. De Spaanse kolonisatie heeft plaatsgemaakt voor de overheersing van het Amerikaanse imperialisme, dat zijn buitenlands beleid ook aan de EU oplegt. Europese instanties nemen regelmatig resoluties aan die unilaterale sancties opleggen aan Latijns-Amerikaanse landen, maar ontkennen ook de legitimiteit van verkiezingen in Venezuela, Nicaragua en Bolivia [EDEO 2020, ABC Internacional 2021, Raad van de EU 2021, Swissinfo 2023]. In navolging van de Verenigde Staten heeft de EU de staatsgrepen in Bolivia en Peru gerechtvaardigd [Público 2019, EU 2022], beschuldigt ze Cuba ervan “politiek pluralisme en fundamentele vrijheden” niet te respecteren [Politico 2021, EEAS 2023] en neemt ze deel aan lastercampagnes tegen progressieve presidenten.

14. Het is dan ook logisch dat de meerderheid van de Latijns-Amerikaanse landen de eisen van de NAVO niet heeft onderschreven en heeft geweigerd wapens naar Oekraïne te sturen en sancties tegen Rusland toe te passen. Zelenski’s rondreis door Latijns-Amerika was een fiasco, net als het gekibbel tussen de Verenigde Staten en Duitsland over de militaire uitrusting van de Sovjet-Unie. Tijdens haar bezoek aan Brazilië op 7 juni 2023 betreurde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock, zelfs het feit dat “Brazilianen meer geïnteresseerd zijn in de prijs van rijst en bonen dan in gebeurtenissen die 11.000 km van hun huis plaatsvinden”. De 30% Brazilianen die onder de armoedegrens leven [Neri 2022] worden daarom aangespoord om meer aandacht te besteden aan de problemen van Europa dan aan hun eigen problemen…

15. Aan de andere kant is Rusland erop gebrand zijn diplomatieke betrekkingen op te bouwen binnen het kader van het internationaal recht; het heeft nooit een staatsgreep aangemoedigd of de legitimiteit van een regering in twijfel getrokken. Bovendien voert Rusland handel op voet van gelijkheid, zonder dat Latijns-Amerikaanse landen worden beroofd van hun natuurlijke hulpbronnen of arbeidskrachten. Dit verklaart de warme aanmoedigingen die Rusland heeft ontvangen van verschillende Latijns-Amerikaanse landen, waaronder Cuba, Nicaragua en Venezuela [Cuba Minrex 2023, France 24 2022, Prensa Latina 2023]. Raúl Castro verzekerde zelfs zijn vertrouwen in de Russische overwinning en verklaarde dat “Cuba alle maatregelen zal steunen die Rusland neemt in het kader van de Oekraïense crisis” [Sana 2023].

16. De Latijns-Amerikaanse landen zijn niet van plan om betrokken te raken bij het conflict in Oekraïne en ze veroordelen de imperialistische houding om hun buitenlands beleid te dicteren. De overwinning van Rusland wordt door de Latijns-Amerikaanse landen gezien als een kans, omdat het de inzet van de multipolaire wereld zal versterken. Daarom weigert de overgrote meerderheid van hen de pax americana te onderschrijven. Kortom, de CELAC-landen weigeren het koloniale refrein tegen mee te zingen. Het is een lied dat ze maar al te goed kennen [Euronews 2023b], en dat het ritme van het continent blijft bepalen.

17. De NGO’s van het Europees Platform voor Vrede en Solidariteit voeren echter campagne voor de pax americana, zelfs wanneer ze hun solidariteit met Latijns-Amerika tonen. Onze vrees is dat ze het terrein aan het voorbereiden zijn om de steun aan Zelenski op te leggen tijdens de top, ondanks het verzet van de Latijns-Amerikaanse regeringen. Verschillende informatiebronnen dicht bij Spaans extreemrechts bevestigen deze hypothese, die des te realistischer is gezien het feit dat Oekraïne een echt militair debacle beleeft en dat de economieën van de EU en de Verenigde Staten in een recessie terechtkomen [Financial Times 2023, Kenningham 2023].

18. Het wordt dus dringend tijd voor het Westen dat het de landen van het Globale Zuiden bij deze oorlog betrekt. De NAVO kan dan rekenen op de mensenrechten-NGO’s, die lobbyen om deze kwestie op de agenda van de top tussen de EU en CELAC te zetten. Het zou een grote politieke nederlaag zijn voor Latijns-Amerika als de Atlantische agenda zou zegevieren.

19. De problemen van Europa zijn niet van belang voor Latijns-Amerika, dat al tientallen jaren geen oorlog meer heeft gekend. Integendeel, de regio is op zoek naar stabiliteit op lange termijn zodat het zich kan ontwikkelen buiten het imperialistische juk van de VS en de EU.

20. Wat er ook gebeurt, Zelenski zal nooit een Latino worden en hij mag niet naar de top gaan!

Bibliografie

[ABC Internacional 2021] La UE reconoce a Guaidó como “representante de la última expresión democrática de los venezolanos”, 06-01-2021, https://www.abc.es/internacional/abci-union-europea-deja-reconocer-guaido-como-presidente-interino-venezuela-202101061319_noticia.html. 18-06-2023.

[Baud 2023] Oekraïne tussen oorlog en vrede, Ed. Max Milo.

[Bosnic 2023] Poetins schokkende onthullingen tonen aan dat er niet onderhandeld kan worden met Kiev, 20-06-2023, Geostrategie, https://geostrategy.rs/en/geopolitics/1385-putin-s-shocking-revelations-show-there-can-be-no-negotiations-with-kiev, bekeken op 21-06-2023.

[Censor.net 2023] EU zal met andere landen samenwerken op basis van hun houding tegenover Russische Federatie en China, – Borrell, 25-04-2023, https://censor.net/en/n3414225, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Raad van de EU 2021] Nicaragua: declaración del Alto Representante en nombre de la Unión Europea, communiqué van 8-11-2021, https://www.consilium.europa.eu/es/press/press-releases/2021/11/08/nicaragua-declaration-by-the-high-representative-on-behalf-of-the-european-union/, geraadpleegd op 23-06-2023.

[Cuba Minrex 2023] Sostienen conversaciones oficiales Cancilleres de Cuba y Rusia, 20-04-2023, https://cubaminrex.cu/es/sostienen-conversaciones-oficiales-cancilleres-de-cuba-y-rusia-1, geraadpleegd op 18-06-2023.

[EEAS 2020] Europese Dienst voor extern optreden, Venezuela: El alto representante/vicepresidente Josep Borrell se reúne con Juan Guaidó, Presidente de la Asamblea Nacional de Venezuela, Europese Unie, 20-01-2020, https://www.eeas.europa.eu/eeas/venezuela-el-alto-representantevicepresidente-josep-borrell-se-re%C3%Bane-con-juan-guaid%C3%B3_es, geraadpleegd op 17-06-2023.

[EEAS 2023] Cuba: Declaraciones del Alto representante/vicepresidente Josep Borrell ante la prensa después del Consejo Conjunto UE-Cuba, 26-05-2023, https://www.eeas.europa.eu/eeas/cuba-declaraciones-del-alto-representantevicepresidente-josep-borrell-ante-la-prensa-despu%C3%A9s_en?s=136, geraadpleegd op 18-06-2023.

[El Espectador 2023] Petro: “No entregaremos armas rusas para seguir guerra en Ucrania”, 25-01-2023, https://www.elespectador.com/politica/petro-no-entregaremos-armas-rusas-para-seguir-guerra-en-ucrania/, bekeken op 17-06-2023.

[El País 2022] Borrell suscita el rechazo internacional por comparar a Europa con un “jardín” y al resto del mundo con una “jungla”, 10-10-2022, https://elpais.com/internacional/2022-10-19/borrell-suscita-el-rechazo-internacional-por-comparar-a-europa-con-un-jardin-y-al-resto-del-mundo-con-una-jungla.html, bekeken op 18-06-2023.

[El País 2023] Del “golpe blando” a las guerras jurídicas: el Pacto Histórico acusa una persecución política desde los organismos de control, 04-06-2023, https://elpais.com/america-colombia/2023-06-04/del-golpe-blando-a-las-guerras-juridicas-el-pacto-historico-acusa-una-persecucion-politica-desde-los-organismos-de-control.html, geraadpleegd op 18-06-2023.

[El País CR 2022] El discurso colonialista de Borrell para defender los lazos de Europa con América Latina, El País Costa Rica, 01-12-2022, https://www.elpais.cr/2022/12/01/el-discurso-colonialista-de-borrell-para-defender-los-lazos-de-europa-con-america-latina/, geraadpleegd op 18-06-2023.

[EU 2022] Peru: Verklaring van de woordvoerder over de aanhoudende protesten, 19-12-2022, https://www.eeas.europa.eu/delegations/chile/peru-statement-spokesperson-ongoing-protests_en, bekeken op 22-06-2023.

[Euronews 2023a] Borrell dringt er bij Xi Jinping en Lula da Silva op aan Oekraïne te bezoeken alvorens te praten over vredesakkoorden, 24-04-2023, https://www.euronews.com/my-europe/2023/04/24/borrell-urges-xi-jinping-and-lula-da-silva-to-visit-ukraine-before-talking-about-peace-dea, bekeken op 17-06-2023.

[Euronews 2023b] Lula spreekt over Oekraïne-oorlog: ‘Ik weet wat een invasie is’, 23-04-2023, https://www.euronews.com/2023/04/23/lula-speaks-on-ukraine-war-i-know-what-an-invasion-is, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Euronews 2023c] ‘Het is tijd om het af te ronden’ – von der Leyen zegt toe de EU-Mercosur-deal voor het einde van het jaar af te ronden, 13-06-2023, https://www.euronews.com/my-europe/2023/06/13/its-time-to-conclude-it-von-der-leyen-commits-to-completing-eu-mercosur-deal-by-end-of-yea, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Europa voor vrede en solidariteit 2023] Note politique autour de la guerre en Ukraine, Europa voor vrede en solidariteit – België,14-06-2023, https://www.intal.be/wp-content/uploads/2023/06/note-politique-paix-Ukraine.pdf, geraadpleegd op 23-06-2023.

[FMA 2023] China’s Position on the Political Settlement of the Ukraine Crisis, Ministerie van Buitenlandse Zaken van de Volksrepubliek China, 24-02-2023, https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202302/t20230224_11030713.html, geraadpleegd op 23-06-2023.

[France 24 2022] Maduro llama a Putin para expresar su “fuerte apoyo” en medio de invasión rusa a Ucrania, 01-03-2022, https://www.france24.com/es/minuto-a-minuto/20220301-maduro-llama-a-putin-para-expresar-su-fuerte-apoyo-en-medio-de-invasi%C3%B3n-rusa-a-ucrania, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Financial Times 2023] The Fed’s waiting game: is the US economy finally starting to crack, 12-06-2023, https://www.ft.com/content/7273f110-4c36-475a-8732-0a230f5dc533, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Global Times 2023a] Hu Weijia, Rubio’s ‘sanction inability’-theorie luidt de begrafenisbel voor de hegemonie van de Amerikaanse dollar, Global Times, 05-04-2023, https://www.globaltimes.cn/page/202304/1288566.shtml, bekeken op 15 juni 2023.

[Herrera, Long and Li 2023] Guerre commerciale sino-étasunienne : le vrai `voleur’ enfin démasqué? in Herrera (red.), La Chine est-elle impérialiste ? Kritische editie.

[Kenningham 2023] BBP eurozone (Q1, 2nd est.), Capital economics, 08-06-2023, https://www.capitaleconomics.com/publications/europe-data-response/euro-zone-gdp-q1-2nd-est, geraadpleegd 18-06-2023.

[Kyiv Independent 2022] Hollande: ‘Er zal alleen een uitweg uit het conflict zijn als Rusland faalt op het terrein’, 28-12-2022, https://kyivindependent.com/hollande-there-will-only-be-a-way-out-of-the-conflict-when-russia-fails-on-the-ground/, geraadpleegd 23-06-2023.

[La Jornada 2023] Critican a Creel por hablar a Zelensky a nombre del Estado mexicano y del Congreso, 21-04-2023, https://www.jornada.com.mx/2023/04/21/politica/008n2pol, bekeken op 19-06-2023.

[La Tercera 2022] Volodymyr Zelensky en videoconferencia en la UC: “Los rusos quieren dominar nuestras tierras y nuestros recursos”, 17-08-2022, https://www.latercera.com/la-tercera-pm/noticia/volodymyr-zelensky-en-videoconferencia-en-la-uc-los-rusos-quieren-dominar-nuestras-tierras-y-nuestros-recursos/D66M3X5KF5HWNE26CJ3D5NIOQ4/, bekeken op 18-06-2023.

[L’Indépendant 2022] “Guerre en Ukraine: Zelensky signe un décret qui entérent l’impossibilité de négocier avec Poutine”, 04-10-2022, https://www.lindependant.fr/2022/10/04/guerre-en-ukraine-zelensky-signe-un-decret-qui-enterine-limpossibilite-de-negocier-avec-poutine-10711695.php, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Mondafrique 2023] Un incroyable retournement diplomatique entre l’Iran et l’Arabie Saoudite, 21-03-2023, https://mondafrique.com/un-incroyable-retournement-diplomatique-entre-liran-et-larabie-saoudite/, geraadpleegd op 21-05-2023.

[MR Online 2023] Voormalig Israëlisch premier Bennett zegt dat VS zijn pogingen tot een vredesakkoord tussen Rusland en Oekraïne ‘blokkeerden’, 07-02-2023, https://mronline.org/2023/02/07/former-israeli-pm-bennett-says-u-s-blocked-his-attempts-at-a-russia-ukraine-peace-deal/, geraadpleegd op 20 mei 2023.

[Neri 2022] NERI, Marcelo C., Mapa da Nova Pobreza, , Rio de Janeiro, RJ – junho/2022 – FGV Social. (inclui anexo em separado com atlas de pobreza) https://cps.fgv.br/MapaNovaPobreza https://cps.fgv.br/en/NewPovertyMap, geraadpleegd 17-06-2023.

[Nieuw Oost-Europa 2022] “De deconstructie van Rusland en de wederopbouw van een ‘post-Russische ruimte’: een riskant maar onvermijdelijk scenario”, 07-09-2022, https://neweasterneurope.eu/2022/09/07/the-deconstruction-of-russia-and-reconstruction-of-a-post-russia-space-a-risky-but-inevitable-scenario/, geraadpleegd 21-05-2023.

[VN 2022] “Conflict gerelateerde burgerslachtoffers in Oekraïne”, Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, 27-01-2022, https://ukraine.un.org/sites/default/files/2022-02/Conflict-related%20civilian%20casualties%20as%20of%2031%20December%202021%20%28rev%2027%20January%202022%29%20corr%20EN_0.pdf, geraadpleegd op 20-05-2023.

[VN 2023] The Responsibility to Protect, https://www.un.org/fr/chronicle/article/la-responsabilite-de-proteger, geraadpleegd op 22-06-2023.

[Politico 2021] Borrell zegt dat Cuba-ambassadeur van de EU ‘fouten’ heeft begaan, maar zal hem niet ontslaan, 12-05-2021, https://www.politico.eu/article/josep-borrell-eu-ambassador-cuba-failures-wont-fire-him/, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Poroshenko 2014] Toespraak in Odessa, 14 november 2014, beschikbaar op https://www.les-crises.fr/leurs-enfants-se-terreront-dans-des-caves-porochenko-une-certaine-idee-de-lhumanisme/, geraadpleegd op 20-05-2023.

[Prensa Latina 2023] Nicaragua reiteró apoyo a Rusia en lucha contra el neofascismo, 31-05-2023, https://www.prensa-latina.cu/2023/05/31/nicaragua-reitero-apoyo-a-rusia-en-lucha-contra-el-neofascismo, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Press United 2022] Minsk-deal werd gebruikt om tijd te rekken – Oekraïne’s Poroshenko, 17-06-2022, https://thepressunited.com/updates/minsk-deal-was-used-to-buy-time-ukraines-poroshenko/, bekeken op 23-06-2023.

[PTB 2023] Waarom de PTB al meer dan 20 jaar tegen Poetin is, https://www.ptb.be/pourquoi_le_ptb_est_depuis_plus_de_20_ans_contre_poutine, geraadpleegd op 22-06-2023.

[Público 2019] La UE apoya a Jeanine Áñez como presidenta interina de Bolivia y rechaza calificar la situación como golpe de Estado, 14-11-2019, https://www.publico.es/internacional/ue-apoya-jeanine-anez-presidenta-rechaza-calificar-golpe.html, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Reuters 2022] Poetin zegt dat verlies van vertrouwen in westen toekomstige gesprekken over Oekraïne moeilijker zal maken, 09-12-2022, https://www.reuters.com/world/europe/putin-says-loss-trust-west-will-make-future-ukraine-talks-harder-2022-12-09/, geraadpleegd op 23-06-2023.

[Reuters 2023] Rusland verhoogt groeiprognose GPD 2023, vooruitzichten langere termijn verslechteren, 14-04-2023, https://www.reuters.com/markets/europe/russian-economy-ministry-improves-2023-gdp-growth-forecast-2023-04-14/, geraadpleegd op 08-06-2023.

[Sana 2023] Castro hernieuwt volledige steun voor Rusland tegenover NAVO, 03-06-2023, https://www.sana.sy/en/?p=310078, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Swissinfo 2023] Borrell, sobre Nicaragua: “Creemos que es una dictadura pura y dura”, 20-05-2023, https://www.swissinfo.ch/spa/nicaragua-crisis-ue_borrell-sobre-nicaragua—creemos-que-es-una-dictadura-pura-y-dura-/48451236, geraadpleegd op 18-06-2023.

[TASS 2023] Kinzhal-raket vaagt Patriot-luchtverdedigingssysteem in Kiev weg – Russisch ministerie van Defensie, 17-05-2023, https://tass.com/defense/1619127, geraadpleegd op 18-06-2023.

[TeleSUR 2019] ¿Ilegítimo por qué? 10 datos que desmontan esa teoría sobre Nicolás Maduro, 23-01-2019, https://www.telesurtv.net/opinion/nicolas-maduro-presidente-venezuela-legitimidad-20190123-0024.html, geraadpleegd op 18-06-2023.

[Ucrainska Pravda 2022] Mogelijkheid van gesprekken tussen Zelenskyy en Poetin kwam tot stilstand na bezoek van Johnson – UP bronnen, 05-05-2022, https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/05/5/7344206/, geraadpleegd 23-06-2023.

[US Department of State 2023] Secretary Antony J. Blinken With German Foreign Minister Annalena Baerbock and Ukrainian Foreign Minister Dmytro Kuleba At the Munich Security Conference, 18-02-2023, https://www.state.gov/secretary-antony-j-blinken-with-german-foreign-minister-annalena-baerbock-and-ukrainian-foreign-minister-dmytro-kuleba-at-the-munich-security-conference/, geraadpleegd op 22-06-2023.